4 toekomstscenario’s voor het tuinbouwcluster

Markt en afzet: specialties tot elke uithoek
Nu de handel wereldwijd geen enkele belemmering kent, valt er maar op twee manieren geld te verdienen: van producten met een minieme marge heel veel verkopen of de veeleisende consument voorzien van steeds nieuwe specialties.

Je kiest met jouw bedrijf niet voor het verschralende bulkassortiment waar je alleen met hyperspecialisatie, uniformering en schaalvergroting de kosten voldoende kunt drukken. Operational excellence is hier onontbeerlijk.
Je bent voor de tweede optie gegaan. Jouw snacktomatenbedrijf voorziet consumenten van steeds nieuwe kleuren en nieuwe verpakkingen. Je kent je klant door en door en excelleert in het onderhouden van langdurige klantrelaties, customer intimacy. Voor houdbare groenten en fruit ligt de wereldmarkt open. Innovatieve bewerkingen komen tegemoet aan de wensen van de veeleisende consument. Zo zijn je geconfijte tomaatjes en tomatenbonbons een hit in China en verovert je tomatenlikeur terrein in Oost-Europa.

Omdat de concurrentie groot is, zorg je ervoor dat de verwende consument 24/7 over jouw producten kan beschikken. Jouw specialties gaan via enkele mondiaal opererende e-commerceplatforms met fijnmazige bezorgservices naar elke uithoek van de wereld. Voor verse tomaten in talloze verpakkingen heb je een langjarig leveringscontract afgesloten met één van weinig overgebleven handelspartijen, die de pan-Europese supermarktketens met hun hypermarkten belevert. Alles altijd beschikbaar tegen de laagste prijs is hun motto. De concurrentie is moordend.

Met veredelaars, verwerkende bedrijven en out-of-home leveranciers ben je in gesprek over tomaten die efficiënt geoogst en verwerkt kunnen worden tot gemaksvoeding, want de convenience- en out-of-home-markt groeit snel en je opteert ook voor dit segment voor een positie als preferred supplier.

Bedrijf: calculerende ondernemer
Je bedrijf is gegroeid naar een van de grootste snacktomatenbedrijven van Europa, door een serie overnames van verschillende productiebedrijven in Nederland en daarbuiten, waarvan de eigenaren zelf niet mee wilden in de schaalvergroting. Staf en uitrusting van de telersvereniging waarbij je was aangesloten zijn geïntegreerd in jouw bedrijf.

De meeste van je producten gaan per vliegtuig de wereld over, tenzij het goedkoper is ter plekke te produceren. De keuze van de locaties waar je produceert zijn ingegeven door de laagste kosten, onder meer voor arbeid, aanpassingen aan klimaatverandering en verzekeringskosten. Voor jou is investeren in duurzaamheid een kwestie van calculeren. Als investeringen voldoende rendement opleveren en schadeposten beperken, dan zeg je er ja tegen. Als je een crisis op een goedkopere manier permanent kunt bezweren, kies je daarvoor. Bijvoorbeeld door de productie te verplaatsen naar een gebied met minder overstromingen of sociale onlusten.

Weliswaar heb je zoveel mogelijk geautomatiseerd, maar het gerobotiseerd oogsten van producten is nog niet geperfectioneerd. Het voordeel van de aanwas van economische vluchtelingen is een grote pool van arbeidskrachten waarvan je tegen spotprijzen gebruik kunt maken en ook zo weer vanaf kunt als ze niet meer nodig zijn. De overheid stelt wel eisen aan de instroom; alleen mensen waarvan de capaciteiten (in de tuinbouw) bruikbaar zijn, zijn welkom.

Markt en afzet: particuliere investeerders
De hedonistische consument is eraan gewend geraakt dat in deze vrije wereldhandelsmarkt alles op elk gewenst moment en tegen de scherpste prijs beschikbaar is. Als ondernemer speel je daarop in door een compleet assortiment van mini’s tot megagroot aan te bieden en zelfs een buitenvariant van je oranje Phalaenopsis op de markt te brengen. Bijzondere verpakkingen en combinaties met wenskaarten en andere artikelen completeren je assortiment.

Een substantieel deel van de planten zet je af via enkele mondiaal opererende e-commerce-platformen. Voor millennials, die inmiddels een volwassen beurs hebben, is dit een vanzelfsprekende manier van inkopen doen. Met de bijbehorende fijnmazige bezorgservice kun je de planten, desgewenst in vochtvasthoudende en kou- of hittewerende verpakking, bij elke consument thuis laten afleveren. Ook speciaalzaken, waar winkelen een beleving is, nemen jouw producten af, vaak via je speciale online-inkoopsysteem. Je maakt gebruik van influencers voor productplacement.

Je hebt een langjarig leveringscontract met een grote handelaar die je producten verkoopt in grootwinkelbedrijven, tuincentra, bouwmarkten en mondiaal opererende woonwinkels. Zij moeten het hebben van impulsaankopen en consumenten die snel een betaalbaar product zoeken. Deze afnemers kloppen overigens vaker aan bij de grootste handelaren in Europa, die zich helemaal toeleggen op uniforme grootschalige volumes van slechts enkele soorten en potmaten. Ook die handelaren hebben inmiddels regionale verdeelcentra in Europa dicht bij distributiecentra van hun klanten. Daar kunnen ze terecht voor enorme partijen, waarmee zij zelfs op mondiale schaal acties kunnen houden.

Een nieuwe afnemer voor jouw producten zijn grote multinationals. Ook ondernemers uit de bloembollen- en boomkwekerijsector doen steeds meer rechtstreeks zaken met particuliere investeerders. Nu de collectieve voorzieningen onder druk staan, zijn het de grote spelers die in navolging van de Apples en Amazons van deze wereld, de groenvoorzieningen in de stedelijke omgeving aanleggen. Niet uit altruïsme, maar uit eigenbelang: om de beste mensen aan te trekken, creëren ze voor hen een groene woon-/werkomgeving.

Bedrijf: schaalvergroting
De wereld zonder handelsbelemmeringen heeft je horizon verruimd. Dankzij specialisatie en schaalvergroting door overnames van andere teeltbedrijven, kun je wereldwijd tegen lage kosten leveren. Daarmee ben je de grootste producent van oranje Phalaenopsis geworden. Uit kostenoverwegingen liggen drie van jouw vijf vestigingen in Kenia, Mexico en Vietnam. Een vestiging beginnen in deze snelgroeiende en klimatologisch aantrekkelijke markten is rendabeler dan het transport over lange afstand.
Je zoekt samenwerking met een veredelaar, die met CRISPR-Cas-technieken je producten zo maakt dat ze precies aan de markteisen voldoen.

Digitalisering is een must om de kosten te drukken, processen te bewaken en inzichtelijk te maken én 24/7 te kunnen leveren. Je datasysteem is rechtstreeks gekoppeld aan dat van afnemers, zodat onder meer voorraden, bestellingen, betalingen en factureringen inzichtelijk zijn, maar ook bijvoorbeeld de gewasbescherming die je inzet. Ook is er een koppeling met keuringsinstanties en douane. Overheidskeuringen verlopen efficiënter dankzij blockchain en sensortechnologie. Het aantal hogeropgeleiden (wiskundigen, econometristen, programmeurs, genetici) op je bedrijf is toegenomen om hieraan te kunnen voldoen. Dezelfde tendens zien we bij alle schakels in de sierteeltketen.
Dankzij jouw grootschalige productielocaties heb je het meeste werk efficiënt kunnen robotiseren. In alle landen waar je productielocaties hebt, is een grote hoeveelheid goedkope arbeidskrachten beschikbaar voor het resterende werk. Ook in Nederland, dankzij grote migrantenstromen. Er zijn weinig reguleringen rond arbeid. Dat geeft je veel vrijheid en weinig arbeidskosten, maar zelfs in Nederland heb je te maken met rellen en vernielingen door de toenemende inkomensongelijkheid.

Investeren in duurzaamheid is voor jou een kwestie van calculeren. Als investeringen voldoende rendement opleveren en schadeposten beperken of verzekeringskosten verlagen, dan zeg je er ja tegen. Zo heb je in Nederland een groot ondergronds bassin laten aanleggen voor de opvang van regenwater uit de regio. Het water kun je goed gebruiken in de lange, droge zomerperiode.

Markt en afzet: productiviteit voor alles
Vóór alles richt je je met jouw veredelingsbedrijf op hoogproductieve rassen. Veredelen doe je steeds meer in een één-tweetje met de afzetketen. Het aantal producenten is drastisch afgenomen en de teeltbedrijven die overblijven, zijn multinationals geworden. Met hen maak je meerjarige leveringsafspraken voor complete assortimenten voor een groot aantal klimaatzones. Je veredelt op productiviteit en verbeterde verdienmodellen, niet op assortimentsverbreding. Gewassen die beter machinaal te verwerken zijn, beter mechanisch of gerobotiseerd te oogsten of langer houdbaar zijn. Je ziet die behoefte aan efficiëntie zowel in de groenten als in de siergewassen.

De unieke positie van je bedrijf is gebaseerd op het genetisch materiaal in combinatie met je datatechnologie. Dit is niet zomaar te kopiëren, ondanks de toegenomen hackaanvallen op je bedrijf. Weliswaar is er altijd illegale nateelt, maar de internationale vraag naar kwalitatief goed hybridezaad stijgt. Je eigen research & development (R&D) groeit en vindt plaats in Nederland. Seed Valley in Noord-Holland is uitgegroeid tot een mondiaal kenniscentrum. De kwaliteitscheck van de zaadproductie gebeurt wel regionaal, dankzij gebruik van nieuwe sensortechnologie.

Dankzij het liberale mondiale handelsklimaat, komt je export weinig belemmeringen tegen. Distributie verloopt via e-commerce, waardoor lokale distributeurs minder nodig zijn.
Naast de B2B-markt, heb je een eigen online bestelsysteem ontwikkeld waarin consumenten zaden op maat kunnen bestellen voor planten die ten goede komen aan de genezing van hun eigen ziekten en kwalen, desgewenst opgekweekt door een professionele teler in de buurt.

Door productievestigingen in andere landen te openen, hou je voeling met de kennisontwikkeling daar. De nieuwste fundamentele kennis wordt in bilaterale contracten met onderzoeksinstituten vastgelegd en beschermd. Patenten zijn een gangbare vorm van bescherming naast kwekersrecht. Dat moet wel, nu de overheid niet veel energie steekt in bescherming van intellectueel eigendom.

Bedrijf: overnamebod
Van de grote multinationals, actief in veredeling, zijn er nog een paar over; vrijwel alle Nederlandse groenteveredelingsbedrijven zijn overgenomen. Als eigenaar van het laatste zelfstandige veredelingsbedrijf in de groente vraag je je af of ook voor jouw familie niet het moment is gekomen om te cashen. Op zich is het niet nodig, want door je specialisatie op groentezaden, groeit je bedrijf relatief sneller op dit domein dan de grote multinationals. Groentezaden op zich zijn niet zo interessant voor multinationals, omdat die markt mondiaal gezien klein is vergeleken met landbouwgewassen. Wel interessant zijn de R&D-technologie, de kennis in het bedrijf en de patenten. Resultaat van de overname zal wel zijn dat het assortiment verschraalt tot de cash cows.

In de versnipperde vermeerdering van siergewassen ontstaat eveneens een verschraling van het assortiment tot de grote gewassen. Zolang er markt voor een nicheproduct is, doen teeltbedrijven zelf de vermeerdering, soms zelfs voor de enkele collega’s die er nog zijn in Europa.
Hooggekwalificeerd personeel is schaars. Door het vrije verkeer van mensen en goederen kun je wel in een vijver vissen die ruimer is dan Nederland. Maar de beste opleidingsinstituten zijn nog altijd hier. Versnelde toepassing van kunstmatige intelligentie heeft een kentering gebracht in het selectiewerk, waarvoor nauwelijks nog mensen nodig zijn. Je maakt gebruik van zelflerende robots om de gewenste fenotypes te selecteren uit een proefveld. Datamining speelt een belangrijke rol voor genetica. Genetische modificatietechnieken zijn toegestaan en de ontwikkeling van nieuwe gentechnologie gaat supersnel: elke twee jaar is er weer iets nieuws gevonden, zodat het effect van intellectueel beschermen beperkt is, maar wel noodzakelijk blijft. Hybridezaad neemt steeds meer de plaats in van vegetatieve vermeerdering, omdat het efficiënter te transporteren is en beter intellectueel te beschermen.

Markt en afzet: vrijhandel benut
Met je bedrijf in de toelevering van de tuinbouw maak je maximaal gebruik van de vrijhandel die economieën wereldwijd kenmerkt. Overal in de wereld op strategische plaatsen bij grote consumentenconglomeraties, ontstaan grote productielocaties waarvoor (biologische) gewasbeschermingsmiddelen, klimaat- en watertechnologie en kassenbouw nodig zijn. Je merkt dat de positie van jouw bedrijf nog verder versterkt is in Azië en Noord-Amerika, dankzij je kennis van automatisering en robotisering, gericht op kostprijsverlaging en efficiënte, schone vertical farming-systemen. De volledig geautomatiseerde en energieleverende kas is het paradepaardje van Nederland in de wereld.

Ook de innovaties van jouw bedrijf op het gebied van datascience, sensortechnologie en kunstmatige intelligentie – onder meer om de plantgezondheid te managen – scheppen kansen en zorgen voor een goed prijsniveau. De internationale concurrentie wordt echter groter: toeleveranciers consolideren om een goede partij te zijn voor de grootschalige investeerders. Je ziet gebeuren dat Franse, Israëlische en zelfs Indiase technische toeleveranciers worden opgekocht door techgiganten, die jouw grootste concurrenten worden.

Bedrijf: volop octrooieren
Je octrooieert maximaal, onder de hoede van een wereldwijde octrooiorganisatie. Dat is nodig, want van de nationale overheden hoef je niet op bescherming van intellectueel eigendom te rekenen. Aan de andere kant gaan de technologische innovaties zo snel dat de waarde van een octrooi beperkt is. Je bedrijf blijft zich daarom focussen op constant innoveren op sterk gespecialiseerde technologieën met als oogmerk maximale opbrengsten tegen minimale kosten. De Nederlandse overheid stimuleert technologische innovatie en daar maak je gebruik van, voor het ontwikkelen van nieuwe technologie om productiebedrijven weerbaar te maken tegen klimaatinvloeden. Daarbij ondervind je wel concurrentie van nieuwe toetreders uit de ICT- en watertechnologie-branche. Je bent bezig met een plan om goed te anticiperen op de sterke opkomst van concurrerende toeleveranciers in de landen waarnaar jouw bedrijf exporteert. Deze concurrenten worden kwalitatief snel beter.

Je hebt inmiddels drie vestigingen, in Nederland, de Verenigde Staten en Hong Kong. Je werkt met meerdere partners over de hele wereld; uit kostenoogpunt wordt zoveel mogelijk lokaal gesourced als het gaat om stalen, aluminium en kunststof profielen. Alleen hoogtechnische en kennisintensieve productiemiddelen komen nog uit Nederland.

Je bedrijf is gegroeid door overnames, fusies en investeringen, om een relevante schaalgrootte te krijgen, maar voor mondiale consolidatie is het net te klein. Door overnames van twee innovatieve startups heb je unieke kennis in huis gehaald. Verstrekkers van durfkapitaal hebben de lucratieve markt en de kennis van jouw bedrijf ook ontdekt en je hebt een aanbod voor overname gekregen, waardoor het familiebedrijf in handen van een grote investeerder zou komen.

Markt en afzet: meer vraag door stijgende welvaart

Het handelsblok Europa is je voornaamste afzetmarkt. Dat niemand meer in armoede leeft of honger heeft, heeft de afzet voor jouw zachtfruit enorm verruimd. Je profiteert van de sterk gegroeide vraag naar gezonde voeding die duurzaam geproduceerd is. Wat zeker helpt, zijn de vettaks, de suikertaks en de verlaagde btw voor gezonde voedingsmiddelen die de Europese overheid heeft ingevoerd in de strijd tegen obesitas.

Productielocaties bevinden zich over heel de wereld, maar onderzoek en ontwikkeling en je hoofdkantoor bevinden zich in Nederland, waar samen met duurzaamheidsorganisaties, vakbonden en technologie-providers de nieuwste, duurzaamste en gezondste innovaties worden gecreëerd. De basis van jouw duurzame productie zijn de hoge eisen van de Europese overheid en de grote retailketens. Daarnaast is ‘groen, groener, groenst’ je manier om je te onderscheiden; meer maatschappelijk verantwoord ondernemend dan een ander. Je hebt meerdere en kortlopende leveringscontracten met regionale handelspartijen afgesloten. Dit vraagt de nodige flexibiliteit in productieketens op de verschillende bedrijfslocaties. Om blijvend concurrerend te zijn, verkoop je geen zachtfruit, je verkoopt een verhaal, het verhaal van ‘de groenste aardbei/bes/braam/framboos van Europa’. Dat doe je samen met een bekende milieuorganisatie. Elk jaar komen er wel een paar keurmerken bij waaraan je voldoet, van gegarandeerd genderneutrale werkplek tot pandemic-free geproduceerd fruit.

Alles is erop gericht om grond en grondstoffen efficiënt te benutten, maximaal gecontroleerd. Van grootschalig buiten telen, verschuift de productie naar bedekte teelten met gesloten systemen. In de teelten die wél buiten plaatsvinden, zorgt precisielandbouw voor ‘meer met minder’.

Kunstmatige intelligentie stemt de vraag optimaal af op je aanbod, bijvoorbeeld voor het plannen van acties, maar ook het aanbod op de vraag, bijvoorbeeld door meer te produceren richting feestdagen.

Bedrijf: transparant duurzaam

Duurzaam produceren is makkelijker geworden nu de overheid true pricing heeft verplicht, waarin onder meer de CO₂-voetafdruk en eerlijke beloning zijn verwerkt. Onder druk van grote supermarktketens – waarvan de duurzaamheidseisen nog verder gaan dan van de overheid – is de toelating van nieuwe niet-chemische gewasbeschermingsmiddelen versneld. Zowel afnemers als overheden en keuringsinstanties kunnen je registratiesystemen digitaal raadplegen.

Je productielocaties liggen verspreid over strategisch gekozen regio’s in Europa en  rond stabiele, welvarende Afrikaanse megacities. Je hebt je bij de keuze laten leiden door de CO₂-print van je fruit; het zijn locaties waar het klimaat gunstig is voor bedekte teelt zonder fossiele energie en met zo min mogelijk water.

Markt en afzet: collectief investeren
Nu de Europese overheid samen met het bedrijfsleven en wetenschap investeert in de ontwikkeling van biologische producten die de gezondheid bevorderen, profiteer je hiervan. Jouw boomkwekerijbedrijf levert ingrediënten aan de farmaceutische industrie. Je bent onderdeel geworden van een Europees biotech-consortium voor de grootschalige productie van medicinale grondstoffen uit onder meer berken- en eikenbast; je produceert de jonge scheuten hiervoor. Dergelijke totaalconcepten zijn ook in ontwikkeling voor andere inhoudsstoffen uit planten, bollen, groenten en fruit.

De collectieve inzet voor gezondheidszorg en aanpassing aan het veranderend klimaat is reden voor een Europees programma om grootschalig groene muren, urban jungles en parken aan te leggen in en om steden. In consortia samen met architecten, groenvoorzieners en aannemers levert jouw bedrijf turnkey-projecten voor deze groenprojecten en voor de verplichte groene wanden in huizen en kantoren. Kunstmatige intelligentie stemt de vraag optimaal af op je aanbod, bijvoorbeeld bij het plannen van acties, maar ook het aanbod op de vraag, bijvoorbeeld door meer te produceren richting feestdagen.

Ook je zoon merkt duidelijk dat de welvaart in thuismarkt Europa/Afrika/Midden-Oosten over de hele breedte is toegenomen. Met zijn ‘gendergerbera’s’ heeft hij een nieuwe markt aangeboord; bloemen die de opkomende LHBTI-gemeenschap steunen. Hij verkoopt deze uitsluitend via de in het hele handelsblok opererende e-commerce platformen. Hij onderscheidt zich door maximaal maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Je zoon verkoopt geen bloemen, hij verkoopt een verhaal, onderbouwd met keurmerken. Certificering op maatschappelijke issues (mensenrechten, biodiversiteit, kwaliteit van leefomgeving, lichtuitstoot) is net zo belangrijk als emissie- en fossielvrije productiesystemen. Hij opereert volledig transparant. Zowel afnemers en consumenten als overheden en keuringsinstanties kunnen zijn registratiesystemen digitaal raadplegen. Er is een strenge controle door burgerinitiatieven via sociale media.

Bedrijf: duurzaamheid beloond
Duurzaam produceren is makkelijker geworden nu de overheid true pricing heeft verplicht, waarin onder meer de CO2-voetafdruk en eerlijke beloning zijn verwerkt. Onder druk van grote supermarktketens – waarvan de duurzaamheidseisen nog verder gaan dan van de overheid – versnelt de overheid de toelating van nieuwe niet-chemische gewasbeschermingsmiddelen.
Je hebt afspraken gemaakt met je afnemer en je veredelaar (via een licentieovereenkomst) dat je de enige bent die boomkwekerijproducten produceert en levert die minder vatbaar zijn voor ziekten en hogere concentraties inhoudsstoffen hebben. Andere bedrijven doen hetzelfde met andere producten die bijvoorbeeld sneller of langer bloeien.

Je productie ligt dicht bij de fabriek waar de scheuten worden verwerkt. Robotisering en digitalisering maken arbeid deels overbodig. In heel Europa en grote delen van Afrika is het inkomen op hetzelfde niveau gekomen als in Nederland. Over de hele wereld is arbeid duurder geworden.

De productielocaties van je zoon liggen verspreid over strategisch gekozen regio’s in Europa en Afrika. Hij heeft zich bij de keuze laten leiden door de CO2-footprint van zijn gerbera’s. Het zijn locaties waarvandaan grote consumentenconcentraties in een straal van 800 kilometer te beleveren zijn. Zo bedient hij vanuit de vestiging bij Milaan de Noord-Italiaanse steden en de Balkan en vanuit de locatie bij Boekarest het snelgroeiende Oost-Europa. Het zijn locaties waar het klimaat gunstig is voor bedekte biologische teelt zonder fossiele energie en met zo min mogelijk water. Hoewel dit pas vanaf 2035 in heel Europa verplicht is, produceert je zoon zijn gerbera’s nu al volledig biologisch, omdat je je daarmee nu nog kunt onderscheiden. Zijn vestigingen liggen in grote circulaire agroclusters, waarin de bedrijven maximaal gebruik maken van elkaars reststromen in een gesloten systeem. Naast robotisering is ook (seizoens)arbeid noodzakelijk en op deze locaties is die beschikbaar. Voor de vaste medewerkers en hun families heeft je zoon huisvesting, scholing en sociale en medische voorzieningen georganiseerd. Ook de grote handelsbedrijven hebben meerdere vestigingen in Europa die op of in de nabijheid van die agroclusters gevestigd zijn. Zo blijven de logistieke lijnen kort.

Markt en afzet: onderzoekssubsidies EU
Voor jouw internationale bedrijf voor groentezaden ligt de wereld open. Gezonde voeding is mondiaal een van de belangrijkste overheidsdoelen. Je bedrijf is onderdeel van talloze gesloten internationale ketens waarin je samen met groentetelers en farmaceuten, retailers en cateraars, ngo’s en hospitalen groenten bij de consumenten brengt, op basis van transparante commerciële afspraken in die ketens. De zaden van jouw bedrijf vormen de basis voor groenten met hoge doses gezondheidsbevorderende inhoudsstoffen. In feite ben je de natuurlijke apotheker van de wereld. Zo heb je, samen met een universiteit en met steun van de overheid, een tomatenras ontwikkeld met inhoudsstoffen die daadwerkelijk bijdragen aan de genezing van slokdarmkanker. Het bewijs dat deze stoffen daadwerkelijk bijdragen aan de gezondheid is geleverd met behulp van onderzoekssubsidies van de Europese Unie.

De nadruk bij jouw gewassen ligt bij resistenties tegen ziekten en een hoge weerstand tegen klimaatextremen, inhoudsstoffen (gezondheid), smaak en kleur. De rijke consument in het Westen, Azië en de Golfstaten is gebiologeerd door gezondheid, waardoor supermarktketens niets meer willen weten van chemische gewasbescherming. In 2030 zijn alle chemische middelen verboden in heel Europa. Omdat de biologische markt groeit, heb je een dochterbedrijf opgericht dat is gespecialiseerd in biologische productie van zaden.

Bedrijf: geen acceptatie gmo’s
Per handelsblok verschilt de houding van overheden tegenover de steeds vernieuwde gentechnologie en gmo-producten. Landen in een aantal regio’s, waaronder West-Europa hebben definitief besloten geen gmo’s toe te laten, onder druk van de bevolking, die vreest voor negatieve gezondheidseffecten. Een groot deel van het onderzoek van jouw veredelingsbedrijf heb je daarom verplaatst naar landen waar gentechnologie is toegestaan (India, USA). Dit betekent dat je research zich per regio in verschillende richtingen ontwikkelt en dat zich snel nieuwe kennis ontwikkelt buiten Nederland. Dit vraagt grote flexibiliteit van je. Je vestigt de regionale zaadproductiecentra van jouw bedrijf in de agroparken die ontstaan rond de metropolen over de hele wereld.
Je kiest bewust niet voor vestiging in China. Chinese zaadbedrijven worden je toekomstige concurrenten, want door overnames van andere grote zaadbedrijven en hun snelle technologische vooruitgang, groeien zij als kool.
Intellectueel eigendom is niet veel waard, omdat de technologie snel gaat en kennis snel veroudert. Dit stimuleert de opensource-aanpak, die zorgt voor een mondiaal collectief gedreven innovatie.

Markt en afzet: samen innoveren
De wereld is verdeeld geraakt in een aantal grote handels- en machtsblokken. De Europese Unie heeft een grote rol en de invloed van de EU is toegenomen. De groeimarkt voor jouw bedrijf ligt vooral in Oost-Europa en verder in handelsblokken waarmee de EU verdragen heeft afgesloten, zoals Noord-Amerika, de Golfstaten en enkele Aziatische landen (China uitgezonderd).

Overheden zetten in op voedselzekerheid en gezonde voeding en zien hightech-productiesystemen als kassen en vertical farms, als kansen. Door verdergaande samenwerking kunnen grote spelers ontstaan die de voedselvoorziening wereldwijd gaan organiseren en daarbij deals sluiten met vaste leveranciers van hardware en control. De grote spelers in de keten drukken een groot stempel op de technologieontwikkeling. De benodigde hardwarecomponenten worden op specificatie ingekocht bij de toeleveranciers, in navolging van logistieke wegbereiders als IKEA.

De kansen voor jouw technologiebedrijf liggen in volledig geautomatiseerde en emissieloze productiesystemen en in innovatieve data-analysesystemen (datamining). Je werkt hiervoor samen met bedrijven uit de hele keten. Met name met de verdere ontwikkeling van sensortechnologie, e-commerce en klimaatneutrale productie en distributie, is voor techniekbedrijven een goede boterham te verdienen in de internationale markt.

Een aantal van de technologiebedrijven ziet kansen om specifieke technologische oplossingen ook in andere (niet-agro)sectoren in te zetten: klimaatbeheersing in woningen en kantoren, met de gezonde groenconcepten erbij.

Bedrijf: nieuwe vestiging in Azië
Wereldwijd is de bevolking steeds hoger opgeleid en door het mondiale vrije verkeer van mensen is het makkelijker om aan hoogopgeleide arbeidskrachten te komen.
Je hebt je gevestigd in Qatar en Shanghai, omdat de grootste vraag naar innovatie productieclusters (agroparken) en de daarbij behorende technologische ontwikkeling zich verplaatst naar de regio’s met de snelste bevolkings- en welvaartsgroei. Azië is leidend in technologische innovatie. Jouw bedrijf heeft inmiddels veel meer buitenlandse dan Nederlandse werknemers op kaderniveau. Nagenoeg alle productiemiddelen worden lokaal gesourced.

Intellectueel eigendom is niet veel waard, omdat de technologie snel gaat en kennis snel veroudert. Dit stimuleert de opensource-aanpak, die zorgt voor een mondiaal collectief gedreven innovatie.

Markt en afzet: eigen product eerst
Nu de markt krimpt, zit er maar één ding op: wachten tot de overproductie uit de West-Europese markt is verdwenen. Internationale handel is vrijwel stilgevallen. Handelshuizen gaan op zoek naar nieuwe verdienmodellen door te integreren met andere ketenpartijen. Degene met de langste adem en de diepste zakken overleeft. Met je vollegrondsgroentebedrijf lukt het tot nu toe goed te anticiperen op de beperkte afzet en de hausse van nationalisme. Je hebt feeling ontwikkeld voor de consumentenvoorkeur in verschillende West-Europese landen.

Je hebt je productieareaal in Nederland ingekrompen en bent in plaats daarvan verschillende productielocaties in de omringende landen gestart. Omdat nationale overheden hun markt zo sterk afschermen, kun je in deze landen het best werken in joint venture met een lokaal bedrijf. Met het stempel ‘Fabriqué en France’ kun je immers de Franse markt betreden. Het is ook belangrijk om Duitser onder de Duitsers (of liever nog Beier in Beieren) te zijn, omdat consumenten een sterke voorkeur hebben voor traditioneel lokaal product. Seizoensproducten zijn populair, omdat consumenten graag de goedkoopste producten van het moment kopen. De import van tropische gewassen is vrijwel stilgevallen, op enkele grote bulkproducten als bananen na.

Samenwerking met afnemers is tot een minimum beperkt; je bent als producent inwisselbaar voor een partij die het nog goedkoper kan. Maar dankzij je kostprijsstrategie ben jij een goede partij voor de online verkoopsystemen van nationale retailers.

Jij zet in op de vergrijzende bevolkingsgroep en de ouder wordende millennials. Dit zijn consumenten waaraan geld te verdienen valt. Ze zijn geobsedeerd door gezondheid, zeker nu de gezondheidszorg niet meer gegarandeerd is voor iedereen. Gezondheid is een individuele verantwoordelijkheid. Via je eigen online platform heb je een lucratieve markt aangeboord: groenten met gezondheidsclaims op basis van inhoudsstoffen. Ouderen bestellen hier producten op maat voor hun kwalen.

Bedrijf: welbegrepen eigenbelang
Investeren in duurzaamheid en klimaataanpassing is een kwestie van lasten en baten afwegen; als de klimaatschade voor rekening van het bedrijf groter is dan de investeringskosten, dan kies je voor investering. Samenwerking gebeurt op basis van welbegrepen eigenbelang. Zo heb je gekozen voor gezamenlijk investeren in aardwarmte. Aardgas is inmiddels onbetaalbaar, omdat de overheid het lage btw-tarief heeft laten schieten. Samen investeren is voordeliger. De gemeente financiert in dit geval zelfs mee, omdat de warmte ook benut wordt voor een woonwijk.

Markt en afzet: draaischijffunctie verdwenen
Nu de internationale handel grotendeels is stilgevallen, zien veel internationaal opererende bloemisterij-, bollen- en boomkwekerijbedrijven zich genoodzaakt te stoppen, de schaal te verkleinen, te verbreden met andere functies of om te schakelen naar andere sectoren, zoals insectenteelt, viskweek, algenteelt. Ook de veilingen zijn gestopt.
Jij zag het failliet van de internationale handel bijtijds aankomen en hebt je tuinplantenbedrijf uitgebreid met exotische potplantenteelt. Door op de sterk gekrompen markt een breder pakket te leveren, kun je voldoende omzet behouden. Met je brede assortiment pik je een graantje mee van het gat dat is ontstaan door het wegvallen van de import. Daarnaast heb je geïnvesteerd in productielocaties in Engeland, Duitsland en Frankrijk. Door de strenge nationale marktbescherming gebeurt dat in joint venture met een lokale ondernemer. Niet alleen overheden, ook consumenten geven de voorkeur aan producten van eigen bodem. Daarom belever je de regionale markten onder lokale merknamen. Producten gaan deels direct naar de eindgebruiker, deels gaat de handel via de handelsbedrijven die geïnvesteerd hebben in lokale vestigingen in Europa, op strategische locaties tussen afzet en regionale productie. Daarnaast is e-commerce belangrijk geworden. Een aanzienlijk deel van de productie verkoop je via nationale e-platforms in ieder land waar je produceert.

Bedrijf: weinig regels
Je kunt niet meer beschikken over arbeidsmigranten sinds de staat de grenzen heeft dichtgegooid. Maar je kunt wel makkelijker dan voorheen onder de lokale bevolking arbeidskrachten vinden, dankzij de nationale werkgelegenheidsplannen van de overheid. Deze arbeid is goedkoper en flexibeler dan voorheen. De uitgeklede sociale voorzieningen zorgen voor grote inkomensverschillen en werknemers zijn een stuk minder goed beschermd door de deregulering van de terugtredende overheid. Desondanks investeer je ook in basale technieken voor verdere arbeidsbesparing, zoals robotisering en automatisering. Jouw kassen functioneren vrijwel autonoom.
Je werkt incidenteel samen als dat tot economisch voordeel leidt, bijvoorbeeld bij incasso-acties of investeringen die klimaatschade moeten beperken. Je hebt geluk gehad dat je je tuinbouwbedrijf hebt kunnen uitbreiden met een perceel in een voormalig Natura 2000-gebied. Relatief goedkope grond, ver van de stad. Hier kweek je bomen. Ook heb je hier geïnvesteerd in grootschalige waterberging. Daarmee heb je de garantie dat er water beschikbaar is in de lange droge zomers. Voor je eigen bedrijf, maar ook – met een flinke financiële marge – voor andere agrarische bedrijven.

Markt en afzet: hoge importtarieven
De internationale handel in groenten, fruit en siergewassen mag dan grotendeels zijn stilgevallen, de internationale vraag naar hoge kwaliteit zaden en andere uitgangsmaterialen uit Nederland blijft nog groot. Wel betaal je hoge importtarieven. De markt in Nederland krimpt drastisch. Voor je afzet buiten Nederland heb je joint ventures opgezet in Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Zo kun je lokaal voor de lokale markt blijven produceren en jouw positie als biologische groenteveredelaar in stand houden.

Regio’s met een groeiende bevolking (Afrika, Azië) hebben inmiddels de productie van groenten, fruit en siergewassen in eigen hand genomen. Maar in deze markten is nog onvoldoende veredelingskennis opgebouwd om de kwaliteit zaden te produceren waar vraag naar is.
Nederlandse deskundigheid is gewild bij buitenlandse bedrijven; specialisten emigreren naar China om leiding te gaan geven aan veredelingsprogramma’s. Daaraan merk je hoe nieuwe productieregio’s kennis importeren en verder ontwikkelen. Door jouw kennisvoorsprong kun je jouw positie op de markt buiten Europa behouden, maar de concurrentie wordt sterker en sterker.

Je zag de arbeidsschaarste in thuismarkt Europa al aankomen en beschikt nu over een reeks rassen die gemakkelijk te oogsten en te verwerken zijn. Ook zijn jouw producten minder kwetsbaar en langer houdbaar, zodat ze goed te bezorgen zijn op basis van online bestellingen.

Bedrijf: internationale productielocaties
Je kunt als internationaal opererend bedrijf in biologische groentezaden je producten nog wereldwijd afzetten, maar wel tegen hoge invoertarieven. De afdeling sales support is uitgebreid met medewerkers die de specifieke invoerbeperkingen per markt kennen.

In de protectionistische handelswereld sluit Nederland bilaterale verdragen met afzonderlijke landen. Kennis van deze bilaterale afspraken is voor jou bepalend voor de markttoegang. Het is noodzakelijk om als bedrijf zelf een sterke band te hebben met nationale en regionale overheden; zij bepalen wat waar geproduceerd gaat worden en wie daarvoor het uitgangsmateriaal mag leveren. De afdelingen juridische zaken en public affairs heb je versterkt met professionals die zich in dit politieke steekspel thuis voelen. In landen met een betrouwbare overheid, waar het risico op nationalisering beperkt is, grijp je de kans om lokale partijen over te nemen, waarmee je de strenge invoermaatregelen kunt omzeilen.

De handelsrestricties bieden ook kansen voor jouw bedrijf. Zo heeft de Nederlandse overheid, samen met zorgverzekeraars, een campagne opgezet om de consumptie van gezonde groente en fruit te stimuleren. Dit om de stijgende kosten voor de gezondheidszorg te helpen indammen. Jouw biologische groentezaden vallen precies in dat plaatje en je kunt dan ook gebruik maken van stimuleringsfondsen om nieuwe rassen te ontwikkelen die een rol spelen in de preventieve gezondheidszorg.

Markt en afzet: internationaal nog kansen
De mondiale handel in tuinbouwproducten mag dan grotendeels zijn stilgevallen, als leverancier van kassen merk je dat er nog altijd exportmogelijkheden voor techniek uit Nederland zijn. Je klanten produceren allang niet meer in Nederland en hebben overal lokale productievestigingen in de omringende landen. Regio’s met een groeiende bevolking willen de productie van voldoende gezonde groenten, fruit en siergewassen in eigen hand hebben. De kennis en technologie voor het opzetten van deze productiecomplexen is lokaal echter nog niet voorhanden, dus dat biedt jouw bedrijf nog kansen.

Door je kennisvoorsprong blijft de markt buiten Europa nog wel groeien, maar de internationale concurrentie wordt sterker en sterker, omdat de lokale technologieleveranciers makkelijker toegang hebben tot jouw klanten. Je overweegt om je hoofdkantoor te verplaatsen naar een land of regio met de grootste groeipotentie, bijvoorbeeld India of de Verenigde Staten. Technische toeleveranciers onderscheiden zich door specifieke oplossingen te ontwikkelingen voor regionale situaties.

Bedrijf: verschraling innovatie
Je kunt als internationaal opererend bedrijf in techniek, teeltbenodigdheden en diensten je producten nog wereldwijd afzetten, maar tegen hoge invoertarieven. Je afdeling sales support is uitgebreid met medewerkers die de specifieke invoerbeperkingen per markt kennen. Ook je afdelingen juridische zaken en public affairs zijn gegroeid. In de protectionistische handelswereld sluit Nederland bilaterale verdragen met afzonderlijke landen. Kennis van deze bilaterale afspraken is voor jouw bedrijf bepalend voor de markttoegang. Het is noodzakelijk om als bedrijf zelf een sterke band te hebben met nationale en regionale overheden; zij bepalen wat waar geproduceerd gaat worden en wie daarvoor de techniek of diensten mogen leveren. In landen met een betrouwbare overheid, waar het risico op nationalisering beperkt is, ga je gericht joint ventures met lokale partijen aan om zo de strenge invoermaatregelen te omzeilen.

Overheden trekken nauwelijks budget uit om fundamentele kennisontwikkeling te stimuleren. Daardoor blijft innovatie beperkt tot praktische en goedkope vernieuwingen, bijvoorbeeld aanpassing aan lokale omstandigheden als extreme sneeuwval of aardbevingsrisico’s of eenvoudige robotisering. Die innovaties ontwikkel je in eigen huis en bescherm je in elk land afzonderlijk met octrooien. De innovatie binnen de Nederlandse tuinbouwsector verschraalt hierdoor. Kennis verdwijnt naar de regio’s die er het meest voor betalen, zoals het snelgroeiende Zuidoost-Azië.

Markt en afzet: mayors rule
Je broer en jij zijn elk een andere weg ingeslagen. Hij is succesvol met een zorg-, educatie- en voedseltuin in Rotterdam. Met zijn 3 hectare is dit hightouch-groente- en fruitbedrijf fors, maar het heeft dan ook een belangrijk aandeel in de gezondheidszorg en maatschappelijke samenhang in Rotterdam-West. In opdracht van de gemeente teelt je broer hier verse groente voor gezinnen die afhankelijk zijn van de voedselbank. In ruil voor deze gratis groenten en fruit werken zij in de tuin. Voor veel werkzoekende stadsbewoners betekent de tuin en het bijbehorende restaurant een opstap naar betaalde arbeid. Een deel van het team bestaat uit maatschappelijk werkers die de gemeente voor de begeleiding heeft aangesteld.

Een regionaal handelshuis werkt nauw samen met het bedrijf van je broer, net als met een breed scala aan andere regionale producenten. Zij beleveren wekelijks met drones een groot aantal Rotterdammers die een abonnement hebben op een pakket met lokaal geproduceerde, gevarieerde voedingsmiddelen. De gemeente Rotterdam heeft mee geïnvesteerd om dit systeem op te zetten, vanuit hun beleidsvisie van korte ketens.

Je broer heeft inmiddels het areaal en assortiment uitgebreid dankzij zijn teeltservice in Rotterdamse binnen- en achtertuinen. Op basis van een grondanalyse teelt zijn onderneming hier seizoensgroenten die er het best gedijen. Diversificatie beperkt zich niet tot een breder pakket groenten en fruit; van restanten plantenvezels maakt een Schiedams bedrijf de verpakkingen voor de voedselpakketten en de jalapenos gevuld met chocolade zijn in de Markthal niet aan te slepen.

Jouw hightech vertical farm is onderdeel van een duurzaam agrofood- en dataverwerkingscluster, niet ver van Amsterdam. Dit functioneert volledig emissievrij, circulair en zonder fossiele energie. Dit cityservice centrum voorziet de stad van energie, voedsel, water en data. De warmte van de serverruimtes gaat onder meer naar de kassen en de omliggende woonwijken. Nu de import van groenten en fruit vrijwel is weggevallen, ben je gestart met de teelt van exotisch fruit in een kas op het dak van je vertical farm.

Data zijn essentieel in de efficiënte afstemming van verwerking van reststoffen, energie en logistiek in dit cluster. Data-afstemming is ook de basis onder je digitale bestelsysteem, gekoppeld aan de kassasystemen van retailers. Aan de teelt komen nauwelijks nog handen te pas; gewasverzorging en oogst zijn vrijwel helemaal gerobotiseerd, wat plezierig is nu er vrijwel geen arbeidsmigranten zijn toegestaan.
Dankzij de locatie naast een logistiek stedelijk knooppunt, waar jouw handelspartij is gevestigd, is de distributie geen punt; compacte elektrische zelfrijdende wagens brengen jouw producten, samen met die van de andere producenten in deze logistieke hub, tot in de haarvaten van de stad.
Een franchise van het agro- en datacluster waarin jij opereert, start op verzoek van regionale overheden binnenkort op twee locaties in het Ruhrgebied. Een verzoek vanuit het bestuur van Singapore ligt ook al op tafel.

Bedrijf: nooit meer alleen
Doordat de afzetmarkt regionaal is, hebben jullie allebei gekozen voor diversificatie. Een breed assortiment past bij de lokale marktvraag. Tegenover de afhankelijkheid van andere partijen, staat de efficiënte infrastructuur voor reststromen en warmtetransport die inmiddels is gerealiseerd.

Samenwerking en integratie zijn het tovermiddel. Als hightouch-bedrijf ben je een eenheid geworden met je omgeving. Je werkt samen met lokale overheden, architecten en zorgpartijen, scholen en culturele instellingen. Je inkomensstromen zijn heel divers: de omzet van groenten en fruit staat naast die uit recreatie-activiteiten en de vergoeding voor zorg en scholing. Als hightech-bedrijf heb je een gesloten kringloop gevormd met andersoortige ondernemingen als veeteeltbedrijven; industrieën die aan of van jouw bedrijf warmte en restproducten leveren, afnemen en verwerken.

Markt en afzet: bloemen voor de buurt
Jouw productenpakket bestaat al lang niet meer uit planten of bloemen alleen. Je verkoopt een totaalconcept. Dit is hightouch, een combinatie met zachte factoren in de samenleving. Je bedrijf is een van de 115 franchiseondernemingen van een professionele zorgboerderij-organisatie.

Het bedrijf is gevestigd in een van de grootste woonzorgcomplexen van Nederland. In samenwerking met de architect heb je de, door het gemeentebestuur verplichte, groene wanden in dit complex aangelegd en jouw bedrijf onderhoudt deze ook. Datzelfde geldt voor de theetuin op het dak van het complex, een geliefde wandel- en hangplek voor mensen uit de omliggende stadswijken. Buurtbewoners en bezoekers en bewoners van het complex zijn de klanten die in je winkel de producten kopen, uit de kassen waarin je een breed assortiment bloemen en planten teelt. Een koeriersbedrijf bezorgt per fiets en drone de abonnementboeketten en -planten en de bestellingen die online binnenkomen.

Patiënten van de psychiatrische afdeling in het complex werken in de daktuin en de kassen aan hun herstel en doen arbeidservaring op voor de re-integratie in de samenleving. Voor scholen uit de omgeving ben je het vaste educatiepunt voor biologie en ecologie. De lessen zijn een mooie gelegenheid om te vertellen hoe je volledig biologisch teelt, iets wat door de diversiteit van je assortiment en de verschillende inkomensstromen minder riskant is geworden. De workshop pottenbakken is een groot succes, net als ‘Kamperen in de kas’ in de zomervakantie.
Je dochter heeft tijdens haar studie als gondelier gewerkt in pluktuin Boskoop. Consumenten kunnen hier per boot hun tuinplanten shoppen bij de samenwerkende boomkwekers. Tot in december is dit een geliefd uitje, dan halen mensen hun kerstboom weer op, een stukje groter en gezonder dan ze hem vorig jaar inleverden.

Inmiddels werkt je dochter als mycoloog in een hightech sierteeltbedrijf dat zich richt op de afzet van lease- en shared planten in Amsterdam en omgeving. Ze zorgt voor de ondergrondse weerbaarheid van de planten door versterking van het wortelsysteem met schimmelpreparaten. Dit bedrijf vormt een volledig gesloten systeem met een viskwekerij. Het water uit het visbedrijf gaat na zuivering rechtstreeks naar het sierteeltbedrijf, dat de bruikbare voedingsstoffen in het water benut voor de groei van de bloemen en planten. De aardwarmtebron wordt gebruikt voor het verwarmen van de kassen, het water van de vissen en de naastgelegen woonwijk. De vergunning voor de bouw van de vierde vestiging van dit succesvolle concept, in Düsseldorf, is bijna rond. De afzet verloopt via een samenwerkend handelshuis, dat zich heeft ontwikkeld tot een complete serviceprovider voor in- en verkoop van agrarische producten en daarbovenop bepaalde specialties zelf produceert in eigen plantlabs.

Bedrijf: nooit meer alleen
Doordat de afzetmarkt regionaal is, heb je gekozen voor diversificatie. Een breed assortiment past bij de lokale marktvraag. Tegenover de afhankelijkheid van andere partijen, staat de efficiënte infrastructuur voor reststromen en warmtetransport die inmiddels is gerealiseerd.
Samenwerking en integratie zijn het tovermiddel. Als hightouch-bedrijf ben je een eenheid geworden met je omgeving. Je werkt samen met lokale overheden, architecten en zorgpartijen, scholen en culturele instellingen. Je inkomensstromen zijn heel divers: de omzet van siergewassen staat naast die uit recreatie-activiteiten en de vergoeding voor zorg en scholing. Als hightech-bedrijf heb je een gesloten kringloop gevormd met andersoortige ondernemingen als veeteeltbedrijven; industrieën die aan of van jouw bedrijf warmte en restproducten leveren, afnemen en verwerken.

Markt en afzet: duurzaam kansrijk
De sterke voorkeur voor regionaal geproduceerde producten strekt zich ook uit tot uitgangsmaterialen. Zolang het kennisniveau op lokale markten nog niet voldoende is, kan jouw internationaal opererende groentezaadbedrijf nog zakendoen op de markten ver van huis. Met je zaad verkoop je immers ook kennis. Maar de mondiale markt verdampt en je positie behouden op regionaliserende markten vergt een politieke aanpak.

De drang naar lokaal en duurzaam geproduceerd voedsel, schept extra kansen voor biologische zaden en resistente gewassen die duurzaam geproduceerd kunnen worden, dus zonder gewasbeschermingsmiddelen, verwarming of koeling. Gewassen die weerbaar zijn tegen klimaatextremen en bodemverschraling en langer houdbare producten zijn ook kansrijk. De markt diversifieert per regio, richting groenten die passen in de lokale teeltomstandigheden en traditie. Er ontstaan lokale rassenbanken. Een nieuwe markt is die voor gewassen die goed onder zonnepanelen gedijen.

Bedrijf: gedwongen joint ventures
Europa heeft zich definitief afgekeerd van gmo’s, omdat de consument het uit gezondheidsoogpunt niet accepteert. Met de focus op regionale zelfvoorziening worden producten met gmo’s via strenge invoerregels krachtig uit de Europese regio’s geweerd. Een groot deel van het onderzoek van jouw groenteveredelingsbedrijf heb je verplaatst naar landen waar genetische modificatie is toegestaan (India, USA). Dit betekent dat je onderzoek zich per regio in verschillende richtingen ontwikkelt. Om onderzoek betaalbaar te houden, werk je voor fundamenteel onderzoek intensief samen met andere veredelingsbedrijven. Regionale en nationale overheden financieren de helft van de ontwikkeling in kunstmatige intelligentie door jouw bedrijf, omdat ze deze kennis niet aan andere regio’s willen verliezen.

Je bent je ervan bewust dat je buiten de thuisregio vaak alleen via gedwongen joint ventures met een lokale partij voet aan de grond kunt krijgen. Naast de sterke lobby vanuit de branchevereniging heb je je eigen public affairs en juridische afdeling versterkt om wereldwijd zaden of stekken te kunnen blijven afzetten. Regionale overheden investeren sterk in eigen veredelingskennis. Dat betekent dat sterke contacten met deze plaatselijke overheden goud waard zijn, ook omdat de Nederlandse overheid die niet legt. Met je eigen ‘diplomatieke corps’ voorkom je dat je speelbal van lokale overheden wordt en heb je je verzekerd van een plaats in de regionale veredelingshubs. Met name die in Zuidoost-Azië zijn sterk in kwaliteit en kracht gegroeid. In regio’s met een onbetrouwbare overheid zit er niets anders op dan weg te blijven. Het risico om genationaliseerd te worden, is te groot.

Kennis is voor iedereen vrij verkrijgbaar en intellectueel eigendom is minimaal beschermd. Deze opensource-aanpak heeft gezorgd voor een regionaal collectief gedreven innovatie.

Markt en afzet: geen specialisatie
Door handelsbelemmeringen, landelijke regelgeving en local-for-local-wensen van consumenten zijn er netwerken ontstaan van regionale producenten. Zij kiezen voor een unieke mix van people, planet, profit (triple-P-elementen). Dit leidt tot een grote diversiteit van productiesystemen: van vertical farms tot biologische productie in circulaire agrofood- en dataverwerkingsclusters.

Als toeleverancier is het zaak telkens keuzes te maken welke producten je voor welke deelmarkten ontwikkelt. Veelal zijn producten namelijk op maat gemaakt.
Jouw bedrijf in tuinbouwtechniek is sterk gegroeid. Dit is te danken aan je vermogen nieuwe technologie te leveren voor gemengde bedrijven waar een deel van de medewerkers slechts eenvoudig of licht werk aankan omdat ze kampen met geestelijke of fysieke beperkingen. Vaak zorg je voor maatwerk in de omgeving van medewerkers van productiebedrijven, zodat ook ouderen of mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kunnen meekomen.

De positie van jouw bedrijf is sterk in de technologie voor duurzame cityservice centres met gesloten kringlopen. Voor turnkey-projecten werk je samen met leveranciers van transportsystemen voor reststromen en warmte, digitale systemen en distributiemiddelen naar de consument. Voor welk productiesysteem je ook levert, er bestaan geen gespecialiseerde bedrijven meer met grote afdelingen of arealen met hetzelfde gewas. Elk tuinbouwbedrijf teelt verschillende gewassen: bollen, bomen en akkerbouw samen, verschillende groentegewassen in één kas. Dit betekent dat jouw technologiebedrijf een grote hoeveelheid blauwdrukken op de plank heeft liggen. Voor dit soort concepten is er een toenemende vraag in de wereld.

Bedrijf: sterke branchevereniging
Om buiten de Europese regio’s te kunnen leveren, heb je je sterk gemaakt voor een versterking van de branchevereniging. Nu de nationale overheid geen handelsreizen meer organiseert, bouw je via de branchevereniging je eigen netwerk op bij de regionale overheden. Die bepalen waar de lokale agroclusters komen. Met nieuwe vormen van onderlinge verzekeringen dek je het risico af van ondernemen buiten de thuisregio. Crowdfunding speelt bij de financiering van innovaties een belangrijke rol naast overheidssubsidies.

Met je eigen ‘diplomatieke corps’ voorkom je dat je speelbal van lokale overheden wordt en heb je je verzekerd van een plaats in de lokale agroclusters. Met name die in Zuidoost-Azië zijn sterk in kwaliteit en kracht gegroeid. In regio’s met een onbetrouwbare overheid zit er niets anders op dan weg te blijven. Het risico om genationaliseerd te worden, is te groot.
Kennis is voor iedereen vrij verkrijgbaar en intellectueel eigendom is minimaal beschermd. Deze opensource-aanpak heeft gezorgd voor een regionaal collectief gedreven innovatie.